Nielegalny kabotaż drogowy w UE – konsekwencje prawne i finansowe

Duńska policja drogowa kontroluje ciężarówkę – takie działania często ujawniają przypadki nielegalnego kabotażu.

Aby lepiej zobrazować powyższe konsekwencje, poniżej przedstawiamy kilka przykładów z praktyki, opisanych w raportach służb i mediach branżowych:

• Niemcy – wysoka kara dla recydywisty: W 2020 r. niemieckie BAG przeprowadziło ogólnokrajową akcję kontroli kabotażu. U jednego z przewoźników – polskiej firmy notorycznie naruszającej przepisy – stwierdzono ciąg przypadków przekroczenia dozwolonych operacji. Na firmę nałożono łączne kary administracyjne w wysokości 54 800 €, które po zaskarżeniu zostały podtrzymane wyrokiem sądu . Co istotne, BAG zapowiedziało wówczas, że bada również odpowiedzialność zleceniodawców tych przewozów i sprawdza, czy także im można postawić zarzuty za współudział . Przykład ten pokazuje, że niemieckie władze traktują poważnie kabotażowe “nagminne” naruszenia i sięgają po wysokie sankcje finansowe oraz dochodzenie współwinnych po stronie zlecenia.
  
  
• Francja – dotkliwe sankcje i konfiskaty: Francuskie służby kontrolne (m.in. Douanes – służba celna oraz jednostki Ministerstwa Transportu) regularnie wyłapują przypadki nielegalnego kabotażu, szczególnie na obszarach przygranicznych i w rejonie dużych węzłów logistycznych. Przykładowo, w regionie Centre-Val de Loire w 2023 r. stwierdzono ponad 1150 naruszeń transportowych (w tym wiele kabotażowych) i ściągnięto 685 tys. € kar . Znane są przypadki, gdy zagranicznym przewoźnikom we Francji oprócz nałożenia maksymalnej grzywny 15 000 € unieruchomiono pojazdy, a następnie – wobec braku zapłaty – wszczęto procedurę konfiskaty. Francja konsekwentnie stosuje zasadę, że ciężarówka pozostaje zatrzymana na koszt przewoźnika do czasu uiszczenia mandatu . Ponadto, jeżeli naruszenia są rażące, przewoźnik może otrzymać decyzję o zakazie kabotażu we Francji przez określony czas (np. wspomniany wcześniej roczny zakaz). Głośnym echem odbiła się we Francji sprawa firmy, której udowodniono systematyczny kabotaż przy użyciu kilku ciężarówek – nałożono zbiorczo kary sięgające dziesiątek tysięcy euro, zatrzymano pojazdy, a przedsiębiorstwo wpisano do krajowego rejestru naruszeń z ostrzeżeniem o możliwości utraty uprawnień.
  
  
• Dania – ukaranie przewoźnika i zleceniodawcy: W 2024 r. opisano przypadek duńskiej firmy, która zleciła zagranicznemu przewoźnikowi obsługę stałej krajowej trasy między centrami dystrybucyjnymi (przewóz kabotażowy każdego dnia) . Ciężarówka wykonywała codziennie przewozy, rażąco przekraczając dozwolone limity operacji i ignorując wymóg 4-dniowej przerwy . Sprawa wyszła na jaw w wyniku anonimowego donosu. Duńska policja w trakcie zasadzki zatrzymała wskazany pojazd – okazało się, że w ciągu niecałego miesiąca wykonał on 8 operacji kabotażowych ponad dozwolony limit . W momencie kontroli stwierdzono również usterkę układu AdBlue, co jednak było pobocznym wykroczeniem. Właścicielowi ciężarówki (przewoźnikowi) wymierzono karę 96 tys. koron duńskich (ok. 56 tys. zł) i natychmiast zablokowano pojazd na parkingu do czasu wpłaty całej kwoty . Równocześnie duńska prokuratura oskarżyła zleceniodawcę – lokalne przedsiębiorstwo, które organizowało ten transport – o współudział w łamaniu przepisów kabotażowych . Wszczęto postępowanie karne, mające doprowadzić do ukarania także tej firmy. To precedensowe podejście pokazuje, że w niektórych krajach nie tylko zagraniczny przewoźnik „traci”, ale również lokalny biznes korzystający z tańszego, nielegalnego transportu może ponieść poważne konsekwencje.
  
  
• Włochy – kara dla tureckiej firmy i jej klientów: W grudniu 2018 r. we Włoszech (okolice Trydentu) zatrzymano dwie ciężarówki tureckiego przewoźnika przewożące towar na trasie krajowej . Kierowcy nie posiadali odpowiednich zezwoleń na transport dwustronny Turcja–Włochy, a prowadzona operacja okazała się nielegalnym kabotażem (przewoźnik spoza UE wykonywał przewóz między dwoma punktami we Włoszech bez zezwolenia) . Włoska policja natychmiast unieruchomiła ciężarówki i nałożyła na przewoźnika wysoką grzywnę – dokładnie 9132,5 € . Co znamienne, funkcjonariusze ustalili, które włoskie firmy zleciły te przewozy i wobec każdej z nich wystawili mandat w wysokości 3098 € . W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie z przepisami zleceniodawca ma obowiązek upewnić się co do legalności transportu, czego te firmy nie dopełniły. Ten przypadek wyraźnie pokazuje, że we Włoszech egzekwuje się odpowiedzialność także po stronie nadawców ładunku. Ciężarówki zostały zwolnione dopiero po opłaceniu kar, a przewoźnik musiał ponadto zorganizować legalny transport zastępczy dla ładunku (co generuje dodatkowe koszty).
  
  
• Szwecja – rekordowa grzywna w koronach: W krajach skandynawskich również zaostrzono podejście do kabotażu. W Szwecji z dniem 1 grudnia 2021 r. podniesiono karę za nielegalny kabotaż z 40 000 SEK do 60 000 SEK (ok. 28 000 zł) . W jednym z nagłośnionych przypadków szwedzka policja ukarała przewoźnika i kierowcę łączną grzywną 160 500 SEK (~14 660 €) za szereg naruszeń kabotażowych oraz związanych z czasem pracy – ponieważ kara nie została uiszczona od razu (zatrzymanie miało miejsce w sobotę), dalszą jazdę ciężarówki zablokowano do poniedziałku . Skandynawia słynie z surowego egzekwowania przepisów drogowych, a powyższa kwota pokazuje, że finansowo ryzyko zupełnie się nie opłaca.
  
  
• Polska – przypadki z udziałem przewoźników spoza UE: W Polsce kabotaż wykonywany przez firmy unijne jest kontrolowany, ale z racji położenia geograficznego bardziej problematyczne bywa nielegalne kabotowanie przez przewoźników z krajów trzecich (spoza UE), którzy nie mają do tego uprawnień. Głośny był przypadek z września 2007 r., kiedy to Inspekcja Transportu Drogowego zatrzymała na Krajowej 9 trzy ciężarówki należące do ukraińskiej firmy, przewożące towar między dwoma polskimi miejscowościami . Ponieważ Ukraina nie była wtedy objęta unijną swobodą świadczenia usług transportowych, taki przewóz wymagał specjalnych zezwoleń bilateralnych – przewoźnik ich nie posiadał. Za każdy z tych trzech przewozów została nałożona kara administracyjna 15 000 zł, łącznie 45 000 zł (ok. 10 tys. €) , a pojazdy wstrzymano do czasu wpłaty należności. To pokazuje, że polska ITD również stosuje surowe kary (15 tys. zł przewiduje ustawa o transporcie drogowym za kabotaż bez zezwolenia) i potrafi szybko wyegzekwować płatność, choć – jak wynika z danych – przypadki naruszeń kabotażu w Polsce należą do rzadkości .
  
  
• Niemcy – spór o puste kontenery (case cross-trade): Ciekawym przykładem z 2020 r. jest sprawa przewoźnika rumuńskiego ukaranego przez BAG za wykonywanie wielu przewozów pustych kontenerów między terminalami w Niemczech. BAG uznało je za zwykły kabotaż i nałożyło grzywnę 8625 € za przekroczenie limitu 3 operacji w 7 dni . Przewoźnik tłumaczył, że przewóz pustych kontenerów był częścią szerszej operacji transportu kombinowanego (kolejowo-drogowego) i powinien korzystać z wyłączenia spod przepisów kabotażowych . Sprawa trafiła aż do Trybunału Sprawiedliwości UE, który we wrześniu 2023 r. orzekł, że transport pustych kontenerów w ramach transportu kombinowanego może być wyłączony spod ograniczeń kabotażu . Ten przypadek pokazuje, że czasem granica między dozwolonym przewozem cross-trade a kabotażem bywa niejasna i może rodzić spory prawne. Dla przewoźników jest to przestroga, że interpretacja przepisów bywa różna – do czasu wyroku TSUE firma musiała ponieść karę i koszty dochodzenia swoich racji. Lepiej więc unikać sytuacji na pograniczu prawa lub mieć solidne podstawy prawne do obrony.
  
  

Podsumowując, rzeczywiste przykłady wskazują, że ryzyko finansowe przy nielegalnym kabotażu jest ogromne – mandaty liczone w tysiącach (a nawet dziesiątkach tysięcy) euro, przestoje pojazdów, utrata zleceniodawców oraz długotrwałe postępowania. Widzimy też rosnącą tendencję do pociągania do odpowiedzialności także klientów i pośredników korzystających z nielegalnych usług, co dodatkowo zaostrza konsekwencje dla całego łańcucha logistycznego.